Δεν είναι η πρώτη φορά που μια χώρα ολόκληρη αισθάνεται περηφάνια όταν ένας Έλληνας ξεχωρίζει για το ταλέντο του στο εξωτερικό. Για την ακρίβεια, ίσως κάτι τέτοιες περιπτώσεις να είναι και οι μόνες που όλοι οι πολίτες αυτής της χώρας θα μπορούσαν να συμφωνήσουν σε κάτι.
Πως είναι όμορφο το “σπλάχνο” ενός λαού να αναγνωρίζεται παγκοσμίως, δίνοντας έτσι σε κάθε συμπατριώτη του μια αίσθηση πως οι ρίζες του δίνουν πολύτιμους καρπούς. Όπως και η σπάνια περίπτωση που αυτοί οι καρποί δεν μας ενοχλεί που ανθίζουν και προσφέρουν εκτός των συνόρων.
Γιώργος Λάνθιμος – Photo: NDP
Ο Γιώργος Λάνθιμος όμως δεν είναι το χαρακτηριστικό παράδειγμα Έλληνα. Τουλάχιστον όχι όπως με πολλή σπουδή τον έχουν χτίσει στο μυαλό μας, σε μια γερή δόση στερεότυπου. Πράος, λιγομίλητος, αδιάφορος για κάθε είδους κοσμικότητες , ο σκηνοθέτης ζει το όνειρό του και γεμίζει με φρέσκο, αναζωογονητικό αέρα τα πνευμόνια μιας μαραζωμένης Ελλάδας.
Λίγο πριν από τις Χρυσές Σφαίρες
Γράφουμε αυτές τις γραμμές πριν ακόμη ανακοινωθούν τα βραβεία στις Χρυσές Σφαίρες. Εκεί που παρέλειψαν να εντάξουν τον δικό μας Γιώργο Λάνθιμο και στην κατηγορία καλύτερης σκηνοθεσίας. Κι εκεί που αναγνώρισαν την ίδια στιγμή την ιδιαιτερότητα του έργου του, χαρίζοντας στο The Favourite πέντε λαμπερές υποψηφιότητες. Ενδεχομένως η βραδιά να αποδειχτεί φτωχή σε βραβεία για την αγγλική ταινία με την ελληνική καρδιά. Αυτό όμως δεν θαμπώνει ούτε στο ελάχιστο την πορεία του σκηνοθέτη στην παγκόσμια σκακιέρα της έβδομης τέχνης.
Διαβάζουμε στο εκτενές και διθυραμβικό αφιέρωμα της Guardian στον Έλληνα δημιουργό πως η ζωή πήρε μια αναπάντεχη για εκείνον τροπή. Μεγαλώνοντας στην άτσαλα αναπτυσσόμενη Ελλάδα του ’80 και του ’90, το μόνο που μπορούσε να περιμένει ο Γιώργος Λάνθιμος ήταν να σκηνοθετεί διαφημιστικά σποτ. Ήταν όπως λέει, ό,τι πιο κοντά θα μπορούσε να φανταστεί σε σκηνοθεσία και σίγουρα πολύ πιο δημιουργικό και ενδιαφέρον από μια δουλειά στο χώρο του marketing που σπούδασε αρχικά.
Το μυαλό του ανθρώπου αυτού, ξέρει να κρύβει καλά τους δημιουργικούς του λαβυρίνθους, σε ένα προσωπείο που μοιάζει λιτό, δωρικό, ίσως και κάπως συντηρητικό. Μπορεί πάλι, αυτή η αίσθηση να δημιουργείται ακριβώς επειδή – ξανά τα αναθεματισμένα στερεότυπα – έχουμε φτιάξει την εικόνα ενός ιδιόρρυθμου σε παρουσιαστικό και συμπεριφορά ανθρώπου, που κρύβεται πάντα πίσω από μια ταινία με βάθος στον κινηματογράφο.
Ο άνθρωπος που νίκησε τις προκαταλήψεις
Όσο το σκεφτόμαστε, τόσο καταλήγουμε στο συμπέρασμα πως αυτός ο άνθρωπος ήρθε για να γκρεμίσει συθέμελα τις προκαταλήψεις. Αυτές που λένε πως ένας Έλληνας με ταπεινή καταγωγή δεν θα μπορούσε ποτέ να περπατήσει στο κόκκινο χαλί των μεγάλων κινηματογραφικών Φεστιβάλ του κόσμου.
Τις άλλες, που θεωρούν βλακωδώς πως μια ταινία που σνομπάρει – και δικαίως – την εμπορικότητα, δεν έχει καμιά τύχη στην αδυσώπητη βιομηχανία του κινηματογράφου.
Κι εκείνες που επιτάσσουν πως στη σημερινή εποχή το Think Big, περιορίζεται σε εκατομμύρια δολάρια σε οπτικά εφέ, μακιγιάζ και “φτιασίδια” που θα πλαισιώσουν μια επιτυχημένη ταινία.
Διαβάζουμε πως ο Γιώργος Λάνθιμος δεν αγαπά τα οπτικά εφέ, λατρεύει το φυσικό φως και αποφεύγει την υπερβολή στο μακιγιάζ, όσο του το επιτρέπουν οι συνθήκες. Οι τρεις κυρίες για παράδειγμα, στη μαύρη κωμωδία εποχής απαιτείται να είναι καλυμμένες με πούδρα, όπως είθισται για τις γυναίκες της βασιλικής αυλής και την ίδια τη Βασίλισσα.
Η θεατρική του ματιά
Ανατρέχοντας σε συνεντεύξεις του, αλλά και των ηθοποιών με τους οποίους έχει συνεργαστεί, ανακαλύπτουμε την ιδιαίτερη σχέση του με το θέατρο. Πιστεύει πως οι πρόβες με θεατρικούς όρους θα σβήσουν από τα πλάνα του το στιλιζαρισμένο, το αφύσικα τέλειο και το ασυνήθιστα αψεγάδιαστο. Είναι φημισμένες οι μέθοδοι που μεταχειρίζεται πριν ξεκινήσει τα γυρίσματα. Το άρθρο της βρετανικής εφημερίδας αναφέρει πως ζητούσε από τους ηθοποιούς να λένε τα λόγια του ρόλου τους, ενώ υποδύονταν τις ωδίνες ενός τοκετού.
“Θα θυμάμαι πάντα τους έξι από εμάς να κρατιόμαστε από το χέρι, σαν ένα τεράστιο ανθρώπινο πρέτσελ και να “δενόμαστε”, προσπαθώντας στη συνέχεια να λυθούμε την ώρα που λέμε τα λόγια μας. Ήταν ξεκαρδιστικό“
Η πρωταγωνίστρια του The Favourite, Olivia Colman, περιγράφει με τη σειρά της, πως ο Έλληνας σκηνοθέτης ζήτησε από τους έξι κεντρικούς χαρακτήρες του έργου να πιαστούν χέρι – χέρι και να χορέψουν λέγοντας τα λόγια τους. “Θα θυμάμαι πάντα τους έξι από εμάς να κρατιόμαστε από το χέρι, σαν ένα τεράστιο ανθρώπινο πρέτσελ και να “δενόμαστε”, προσπαθώντας στη συνέχεια να λυθούμε την ώρα που λέμε τα λόγια μας. Ήταν ξεκαρδιστικό” αναφέρει σε συνέντευξή της στο Deadline.
Έξι εβδομάδες ο Γιώργος Λάνθιμος έβαζε τους χαρακτήρες της ταινίας του να παίζουν διάφορα παιχνίδια καθώς μαθαίνουν τους ρόλους τους. Επί έξι εβδομάδες δεν είχε κινηματογραφήσει ούτε ένα δευτερόλεπτο. Ωστόσο, μετά το τέλος της θεατρικής αυτής γυμναστικής, ήταν όλοι τους έτοιμοι να ενταχθούν στην ταινία. “Θέλω οι ηθοποιοί να παίζουν παιχνίδια και να γνωρίζουν έτσι ο ένας τον άλλο και ειδικά σε αυτή την ταινία, επειδή είναι εποχής και υπάρχει μια συγκεκριμένη προσδοκία για τον τρόπο που οι άνθρωποι πρέπει να στέκονται, να μιλούν και να κινούνται” σημειώνει ο ίδιος.
Η τύχη βοηθάει τους τολμηρούς
Μην βιαστείτε να αναθεματίσετε την τύχη σας, που δεν σας οδήγησε στα μονοπάτια της δόξας. Προφανώς και η τύχη στη ζωή είναι ένας παράγοντας, αλλά ίσως χρειάζεται να τη μεταφράσουμε σωστά. Πόσο τυχερός ήταν ο Γιώργος Λάνθιμος που στα 17 έχασε τη μητέρα του και έπρεπε να κοιτάξει τη ζωή μόνος – διαβάζουμε πως τον στήριξε η αγαπημένη του θεία – και να πάρει απόφαση πως για να επιβιώσει πρέπει να δουλέψει; Πόσο ευτυχής υπήρξε ένας νέος στην Ελλάδα, που πιστεύει με πίστη μοναχού πως τίποτα δεν πάει μπροστά αν δεν υπάρχουν άνθρωποι να σε… βάλουν στο παιχνίδι, να ονειρεύεται πως μπορεί να φτιάξει τις δικές του ταινίες;
The Favourite Cast και ο Γιώργος Λάνθιμος
Το αριστούργημα που τράβηξε την παγκόσμια κινηματογραφική κοινότητα στο πρόσωπό του, ο “Κυνόδοντας”, μπορεί να χαρακτηριστεί και Low Budget ταινία. Κυκλοφόρησε το 2009, σε μια Ελλάδα που άρχισε να σκοντάφτει στα ίδια της τα στερεότυπα και τις αβλεψίες.
Και με έναν τρόπο, αποτύπωσε σουρεαλιστικά όλα εκείνα που μαύρισαν την άλλοτε καλά στερεωμένη πεποίθηση του κόσμου πως η ανθρωπότητα τραβάει πάντα προς τα εμπρός. Κι όμως, εκεί ανάμεσα στα “δεν γίνονται αυτά” γεννήθηκε το “περίεργο κύμα”. Μια γενιά καλλιτεχνών που ξαλάφρωσε από τα πρέπει, καθώς η κρίση γκρέμιζε τα δεδομένα της “επιτυχίας”, όπως τα γνωρίζαμε.
Για τον Γιώργο Λάνθιμο όλη αυτή η δημιουργικότητα είναι ίσως θέμα κουλτούρας. “Είναι ίσως μεσογειακό, αλλά σε κάθε περίπτωση υπάρχει μαι κουλτούρα που είναι πιο ανοιχτή σε συγκεκριμένα πράγματα, χωρίς περιορισμούς και ταμπού, κάτι που ίσως δεν απαντάται εύκολα στους Αγγλοσάξονες” επισημαίνει.
Είναι εύκολο να εκθειάσεις την προσπάθεια κάποιου, όταν αυτή έχει αρχίσει να αναγνωρίζεται παντού. Ακόμη πιο εύκολο όταν αυτός ο κάποιος είναι Έλληνας και το όνομά του μπορείς να προφέρεις με σιγουριά. Εν αναμονή όμως της πορείας του The Favourite στις Χρυσές Σφαίρες και τα Όσκαρ, θέλαμε όσο τίποτε, να γράψουμε το σενάριο της ζωής του Γιώργου Λάνθιμου που καταφέρνει να μας προκαλεί να γίνουμε καλύτεροι.
“Συνήθιζα να αντιδρώ (στην ιδέα πως οι ταινίες του είναι προκλητικές), αλλά στο τέλος συνειδητοποίησα πως έτσι είναι. Είναι αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε – να προκαλέσουμε τη σκέψη, τη συζήτηση και, ξέρεις, να ταρακουνήσουμε τους ανθρώπους ώστε να αρχίσουν να σκέφτονται διαφορετικά για τα πράγματα. Με ενδιαφέρει να παίζω με όλα όσα θεωρούν δεδομένα – φυσιολογικά” σχολιάζει στην βρετανική Guardian.
