Μια ξεχωριστή γυναίκα των αρχών του αιώνα μνημονεύει σήμερα η αρχική σελίδα της μηχανής αναζήτησης της Google. Το doodle του αμερικανικού κολοσσού είναι αφιερωμένο στη ζωγράφο Φαχρελνισά Ζεΐντ, μια πριγκίπισσα της Ανατολής που ξεχώρισε στα ευρωπαϊκά σαλόνια για τα πρωτοποριακά της έργα σε καμβά, αλλά και τα μοναδικά της γλυπτά.
Γεννημένη στην Πρίγκηπο της Κωνσταντινούπολης το 1901, υπήρξε κόρη του Τούρκου διπλωμάτη και ιστορικού Σακίρ Πασά, μέλος επιφανούς οικογένειας διανοουμένων και πολιτικών. Η ενασχόλησή της με τη ζωγραφική ξεκίνησε όταν ήταν σε ηλικία δεκατεσσάρων ετών και υπήρξε από τις πρώτες γυναίκες που φοίτησαν στην Ακαδημία Καλών Τεχνών της Κωνσταντινούπολης. Ξεκίνησε τις σπουδές της το 1920 και το 1927 ταξίδεψε στο Παρίσι όπου σπούδασε στην Académie Ranson με δάσκαλο τον Ροζέρ Μπισιέρ (Roger Bissière). Επιστρέφοντας στη γενέτειρά της φοίτησε υπό την επίβλεψη του Ναμκ Ισμαΐλ (Namık Ismail) στην Ακαδημία Καλών Τεχνών και το 1942 προσχώρησε στην ομάδα καλλιτεχνών D Group που είχε ιδρυθεί το 1933 και αποτελούνταν από νέους Τούρκους ζωγράφους.
Δύο γάμοι και μια ζωή σαν παραμύθι
Παντρεύτηκε δυο φορές, πρώτα τον συγγραφέα Ιζέτ Μελίχ Ντεβρίμ με τον οποίο απέκτησαν δύο παιδιά, τον Νετζάντ και την Σιρίν. Ο γιος τους ακολούθησε τα βήματα της μητέρας του και έγινε ζωγράφος, ενώ η κόρη τους έγινε ηθοποιός. Από το 1934, χώρισε από τον συγγραφέα και υπήρξε σύζυγος του πρίγκιπα Ζεΐντ Ιμπν Χουσεΐν, ο οποίος διαδέχτηκε τον βασιλιά Φαϊσάλ Β’. Αν και ο ίδιος δεν βασίλεψε, αλλά τελικά ανέλαβε ρόλο πρεσβευτή της Δημοκρατίας του Ιράκ στη Γερμανία. Ως σύζυγος του πρεσβευτή, η ζωγράφος οργάνωσε πολλές κοινωνικές εκδηλώσεις και ταξίδεψε σε αρκετές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες.
Πραγματοποίησε την πρώτη της ατομική έκθεση στην Κωνσταντινούπολη το 1945, ενώ ακολούθησαν άλλες δύο την επόμενη χρονιά στη Σμύρνη. Το 1948 παρουσίασε το έργο της στην γκαλερί Saint George του Λονδίνου, παρουσία της Βασίλισσας Ελισάβετ. Στα χρόνια που ακολούθησαν ζούσε μεταξύ Λονδίνου και Παρισιού και παρουσίασε τις πιο σημαντικές της δουλειές πειραματιζόμενη με αφηρημένους πίνακες που παραπέμπουν στον κόσμο του καλειδοσκόπιου.
Από πριγκίπισσα, νοικοκυρά
Μετά την ανατροπή του πολιτεύματος στο Ιράκ, όπου η Ζεΐντ και ο σύζυγός της είχαν επιστρέψει το ’50, το ζευγάρι διέφυγε στο Λονδίνο. Η πριγκίπισσα θα μείνει για πρώτο φορά σε διαμέρισμα και θα αναγκαστεί για πρώτη φορά να μαγειρέψει η ίδια το φαγητό της. Λέγεται πως η εμπειρία της αυτή της έδωσε έμπνευση να ζωγραφίσει οστά κοτόπουλου και αργότερα να δημιουργήσει γλυπτά από κόκαλα, βουτηγμένα σε ρετσίνι σε μια μέθοδο που αποκάλεσε “παλιοκρύσταλλο”. Στη μέθοδο αυτή, που επινόησε η ίδια, τοποθετούσε χρωματιστές πέτρες, σμάλτο και άλλα υλικά σε μείγμα γυάλινου πολτού και ρητίνης, το οποίο έθεταν σε κίνηση ηλεκτροκινητήρες.
Το έργο της περιλαμβάνει κυρίως ελαιογραφίες και υδατογραφίες, καθώς και λιθογραφίες και χαρακτικά. Οι πρώιμοι πίνακές της, με επιδράσεις από τη γαλλική ζωγραφική, απεικονίζουν πορτρέτα και σκηνές σε εσωτερικούς χώρους, ωστόσο κατά τη δεκαετία του 1940 στράφηκε περισσότερο στην αφηρημένη τέχνη. Στο Παρίσι, το έργο της επαινέθηκε από τον Αντρέ Μπρετόν. Συλλογές έργων της εκτίθενται σε μουσεία μοντέρνας τέχνης στο Παρίσι, στη Νέα Υόρκη, στο Σινσινάτι, στο Εδιμβούργο, στην Κωνσταντινούπολη και στην Άγκυρα, ενώ αρκετά έργα της ανήκουν επίσης σε ιδιωτικές συλλογές.
